Hiper metinkavramı aslında gerçek hayatımızın içinde uzun zamandır yer almaktadır. Hiper metin;metin durağan grafik, resim, çizim veya tabloları içeren düğüm ve bu düğümlerin birbirine bağlanmasını sağlayan bağlantıların bir arada kullanılması ile bir alana ait bilgi yapının ve bu yapıda yer alan ilişkilerin gösterilmesini sağlar.
Ne ansiklopedi ne de sözlük baştan sona doğrusal olarak okunmaz. Öğrenilmek istenilen kavram veya konu, alfabetik sıraya göre bulunur ve bu kavram veya konu metin, şekil veya resim yardımı ile anlatılır; bu da hiper metinde düğüm (node) olarak adlandırılmaktadır.
Hiper metin yeni bir fikir olmamasına rağmen hayata geçirilmesi ancak teknolojinin ilerlemesi ile mümkün olmuştur. Hiper metinin tarihsel gelişiminin başlangıcı, 1945’de Bush tarafından geliştirilen Memex isimli makine olduğu kabul edilmektedir. 1960’larda Engelbart’ın insan zekâsını geliştirmeyi amaçlayan sisteminde, hiper metinin izleri bulunmakla beraber aynı yıllarda Ted Nelson tarafından geliştirilen Xanadu projesinde hiper metin kavramının kullanıldığı görülmektedir.Ted Nelson hiper metini; okuyucuya farklı seçenekler sağlayan, dallanmaları olan ve doğrusal olmayan bir metin olarak tanımlanmıştır. Bu tanım genel kabul görmüş ve bundan sonra gelen Trigg’in Textnet’i, Shneiderman’nın Hyperties’ı gibi birçok hiper metin sistemine genel bir çerçeve kazandırmıştır
Hiper metinin oluşturulmasında basılı bir kitaptan yola çıkıldığında; kitap, farklı uzunluklardaki parçalara bölünür, birbiri ile ilişki olan parçalar belirlenir ve bu parçalar arası bağlantılar kurulur. Okuyucu ise bilgiye kendi ihtiyaçları ve istekleri doğrultusunda, istediği yoldan ulaşarak edinir. Üst metin veya hiper metindeki hiper ve üst kavramlarının vurgulamak istediği özellik işte bu bilgiye doğrusal olmayan şekildeki ulaşımdır.
HİPERORTAM:
Hiper ortam; hiper metni de kapsayan daha geniş bir kavramdır.Metin ile birlikte diyagram, animasyon, ses ve video içeren ve aslında hiper metinin genişletilmiş hali olarak hiper ortamı tanımlayabiliriz.Çoklu ortam, bilgisayar ortamında içine alan hiperortam olarak tanımlanabilir. Çoklu ortamlar yalnızca basit bir şekilde bilginin farklı yollar kullanılarak sunulmasını değil bu yolların planlanmış bir program olarak bütünleştirilip kullanılmasınıda kapsamaktadır.Tolhurst’e (1995) göre hiper metin ve ortam arasındaki en önemli farklılık;hiper ortamın aynı zamanda video veya ses gibi hareketli ortamlar içerebilmesidir.
HİPERORTAMIN AVANTAJLARI:
Kitapların çoğu doğrusal bir şekilde tasarlanmış ve yazılmıştır. Ancak okuyucu kendi istek ve ihtiyacına göre konuları doğrusal olmayan bir şekilde okuyabilir. Okuyucu kendi inisiyatifini kullanır. Hiper ortamlar için en çok vurgulanan özellik ‘hiper’ yani doğrusal olmama özelliğidir. Bir kitapta ilişkili konuları ve kavramları gösteren bağlantılar statik olmasına karşın hiper ortamlarda bu bağlantılar dinamiktir, kolaylıkla değiştirilebilir ve güncellenebilir. Aynı şekilde doğrusal olarak tasarlanmış bir kitabı okurken konular arasında yapılan atlamalar, konular arası tutarlılığı tehlikeye düşürmekle beraber konunun önemli noktalarının gözden kaçırılmasına da neden olabilir. Oysa bir hiper ortamda bu konular arası atlamalar veya geçişler, her okuyucunun farklı bir yoldan ama aynı düzeyde kazanımları edinmesini sağlayacak şekilde kavramsal ve yapısal tasarımda dikkate alınmıştır.
Bu açıdan hiper ortamlar, okuyucuların geçmiş bilgilerine, ilgilerine ve ihtiyaçlarına göre bilgiye farklı yollardan ulaşması ve bilgiyi edinmesinde daha fazla özgürlük sağlamaktadır. Basılı materyaller, metin ve resimlerle sınırlıdır oysa hiper ortamlarda aynı konu, animasyon, video ve ses gibi farklı ortamlar işe koşularak verilebilir. Üstelik bu farklı ortamlar kolaylıkla değiştirilebilir, güncellenebilir ve yayınlanabilir.
HİPERORTAMIN SINIRLILIKLARI:
Bir hiper ortam birçok düğüm ve bağlantı içermektedir. Kullanıcılar ise bu bilgi yığınında kolaylıkla kaybolabilmektedirler. Kullanıcılar, hangi yoldan bilgiye eriştiklerini, tüm ortam içerisinde nerede olduklarını ve ulaşmak istedikleri bilgiye gitmek için hangi bağlantıyı seçmeleri gerektiğini bilememektedirler.
Hiper ortamların birçok avantaja sahip olduğunu söyleyen araştırmacılar olmasına karşın bazı araştırmacılar da bu ortamların birçok problemi de beraberinde getirdiğini vurgulamaktadırlar. Bunların içinde en önemlisi; hiper ortamda gezime sırasında yaşanan kaybolma sorunudur.Hiper ortam yapısının karmaşıklığı, ortamda sağlanan gezinme araçlarının yetersizliği veya kullanıcının bilgi yoğunluğu nedeni ile yaşadığı aşırı bilişsel yük, kaybolmanın nedenleri arasında sayılabilir.
İyi Yapılandırılmış, Az Yapılandırılmış ve Yapılandırılmamış Hiper Ortam Yapılarının Özellikleri:
İyi yapılandırılmış bir hiper ortam; kullanıcıların nereden geldiğini, nereye gideceğini gösteren ipuçları vardır ayrıca her ekranda kullanıcıların tüm yapı içerisinde nerede olduklarını gösteren açıklamalar, konu başlığı, sayfa numarası gibi ipuçlarının olduğu ve kullanıcıların kendilerini yönlendirmelerini sağlayan ayrıntılı gezinme araçlarının bulunduğu bir ortamdır.
Az yapılandırılmış hiper ortam ise;kullanıcıların gezinmesinin temeldüzeyde verilen ipuçları ile desteklendiği ve kullanıcıların kendilerini yönlendirmelerini sağlayan genel/temel düzeyde gezinme araçlarının olduğu bir ortamdır.
Son olarak yapılandırılmamış hiper ortamda ise; kullanıcıların gezinmelerini yönlendirmeyen ve ayrıntılı ipuçları sağlamayan gezinme araçları kullanılmakta ve bağlantılarda açıklamalara yer verilmemektedir. Kısacası kullanıcılar, gezinme yollarını kendilerine göre belirlemektedirler.
MULTİMEDYA:
Medyayı, bilginin aktarıldığı ortam olarak tanımlarsak; multimedya (çokluortam) metin, fotoğraf, video, ses ve canlandırma gibi farklı medyaların bilgisayar tarafından işlenmesi ve gösterilmesidir. Bir uygulamanın multimedya kategorisinde yer alabilmesi için, bu medyalardan en az ikisi birlikte kullanılmalıdır. Çoklu ortamlar yalnızca basit bir şekilde bilginin değişik biçimler/yollar kullanılarak sunulması değil, bu yolların/biçimlerin planlanmış bir program olarak bütünleştirilerek kullanılmasıdır. Bu planlanmış yeni yapıda, bütün öğeler birbirlerini tamamlayıcı bir rol üstlenmektedirler. Yani çoklu ortamlardaki bütünsel yapı onu oluşturan öğelerin toplamından daha büyüktür diyebiliriz.
Etkileşimli (interactive) multimedyada ise, kullanıcı "pasif izleyici" değil "aktif katılımcı"dır. Bağlantıları (link) kullanarak aradığı bilgiye ulaşma, veri girerek veya dokunmatik ekran yoluyla yönlendirme veya video konferans gibi uygulamalarda canlı katılım gibi değişik düzeylerde etkileşim şansına sahiptir.
Çoklu ortamda yapılan bir sunu hem metin, hem de ses, hareketli ve hareketsiz görüntüler, grafikler, video klipler vb. gibi öğeleri
içinde barındırabilir.
Neden Multimedya?
- Yaşamın gerçeğe en yakın simulasyonudur.
- Kolay hatırlanır
- Dikkat çeker
- Pratiktir.
- Az yer kaplar
- Kolay güncellenir.
- Öğrenmeyi kolaylaştırması
- Öğrencinin ilgi ve güdüsünün arttırması,
- Öğretmene kolaylık sağlaması
- İnteraktif CD Tasarımı/Multimedya CD (Tanıtım CD leri)
- İnteraktif DVD Tasarımı/Multimedya CD (Tanıtım CD leri)
- Kartvizit CD Tasarımı
- Demo ve Animasyonlar
- Dijital Board Çözümleri
- Post Production Çözümleri
- After Effects ve Premiere Projeleri
KISACA;
Teknolojinin gelişimi,bilginin sadece metin değil farklı şekillerdede sunulabilmesini sağlamıştır. Bu açıdan bakıldığında hiper metinin genel kabul gören tanımı ise artık değişmiştir. Hiper metin; metin, durağan grafik, resim,çizim veya tabloları içeren düğüm ve bu düğümlerin birbirine bağlanmasını sağlayan bağlantıların bir arada kullanılması ile bir alana ait bilgi yapısı ve bu yapıda yer alan ilişkilerin gösterilmesini sağlar.Hiper ortam ise metin ile birlikte diyagram, animasyon, ses ve video içeren ve aslında hiper metinin genişletilmiş hali olarak tanımlanmaktadır.
Görüldüğü gibi hiper ortam, hiper metini de içine alan, geniş bir kavramdır. Tolhurst’e (1995) göre hiper metin ve ortam arasındaki en önemli farklılık; hiper ortamın aynı zamanda video veya ses gibi hareketli ortamlar içerebilmesidir. Çoklu ortam ise bilgisayar ortamını da içine alan ve ses, video, animasyon vb. farklı ortamların aynı anda işe koşulması sürecini gösteren, hiper metin ve hiper ortamı da kapsayan daha genel bir kavramdır.
Kısaca özetlersek;
Çoklu ortam Metin, durağan veya hareketli grafik, film bölümleri, video ve ses içeren bilgilerin gösterilmesi için çeşitli formatların kullanılması. Bilgisayar temelli etkileşimli çoklu ortamlar, hiper ortam ve hiper metini kapsar. |
Hiper ortam Metin, durağan veya hareketli grafik, film bölümleri, video ve ses gibi çeşitli formattaki bilgiler arasında etkileşimli olarak bağlantı yapılmasını sağlayan bilgisayar temelli sistemler |
Hiper metin Doğrusal olmayan şekilde organize edilmiş ve erişilen metin, durağan grafik, resim ve tablolar (sadece doğrusal olmayan metin) |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder